Pektin i njegov uticaj na zdravlje

Pektin je dijetetsko rastvorljivo vlakno koje se dobija iz jabuka ili kore citrusa. Poznate su brojne zdravstvene dobrobiti pektina: snižava nivo masti i holesterola i krvni pritisak, pomaže u gubljenju kilograma, reguliše varenje čak i u sindromu iritabilnih creva, ima prebiotički efekat (utiče lekovito na crevnu floru), deluje antikancerogeno i čak vezuje radioaktivne supstance.

Pektin spada u polisaharide, što znači da nije šećer u tradicionalnom smislu, jer se ne vari kao šećer već nesvaren stiže u debelo crevo, gde služi kao hrana mnogim korisnim baktereijama – ima prebiotički efekat.  Korisne bakterije mogu da ga metabolišu, odnosno fermentišu, i kao proizvod fermentacije stvaraju se masne kiseline kratkog lanca, koje su generatori lokalne energije neophodne za ćelije crevne sluzokože.

Proizvodnja pektina

Ako kupujete pektin kao dodatak ishrani ili kao sredstvo za želatiranje, na primer, kada pravite džem, onda je to pektin prirodnog porekla, koji se dobija iz voća. Tehnološki proces se obično zasniva na ekstakciji od ostataka voća, prilikom proizvodnje sokova.^[1] Pulpa sadrži samo male količine pektina jer se dijetetska vlakna uglavnom nalaze u ćelijskim zidovima kore. Zbog toga se za dobijanje pektina vrlo dobro može iskoristiti kora jabuke ili kora citrusa.^[2]

Napravite svoj pektin

Pektin možete proizvesti i kod kuće tako što ćete prokuvati. Na internetu možete pronaći nekoliko video-zapisa, na primer, gde se ključanje koristi samo dva puta po 20 minuta.

Pektin se koristi kao aditiv u prehrambenoj industriji. Ima broj E 440. Koristi se u prehrambenoj industriji za mnoge proizvode: za džem, žele, deserte, bezalkoholna pića, mlečne proizvode, veganske kobasice, ali i za brojne farmaceutske proizvode. Pektin je prirodna supstanca koja se nalazi u voću. Naročito ga ima u jabukama, kruškama, dunjama, borovnicama, hurmašima, citrusima, šipku, ali i u mnogim drugim plodovima.

Sledeći podaci pokazuju da je sadržaj pektina u pulpi prilično nizak, ali u kori veoma visok. Od oljuštenog voća se ne može dobiti skoro nikakav pektin.

Jabuka 1–1,5%
Kora jabuke oko 15%
Dunja 0,5%
Kora dunje oko 30%
Pomorandža 0,5–3,5%
Kora citrusa (pomorandže i limuna) oko 30%
Kajsija 1%
Trešnja 0,4%
Šargarepa 1,4%

Ako biste hteli da unesete 10 grama pektina sa jabukama, morali biste da pojedete oko kilogram jabuka. Ostalo voće obično ima još manji sadržaj pektina. Izgleda da je samo konzumiranje jabuka ili voća za postizanje terapeutski efektivnog nivoa pektina praktično nemoguće.

Pektin snižava nivo holesterola

Pektin to uspeva na osnovu sledećeg mehanizma: pektin se u telu vezuje za žučne kiseline u crevima, koje se zatim eliminišu sa stolicom. Zbog toga su telu neophodne nove količine žučnih kiselina (za varenje masti), za čiju je proizvodnju neophodan holesterol. Pošto se sada holesterol koristi za proizvodnju novih žučnih kiselina, u telu opada nivo holesterola. Osim toga, masne kiseline kratkog lanca (nastale razgradnjom pektina) takođe mogu zaustaviti stvaranje novog holesterola u jetri.

U randomizovanoj, placebom kontrolisanoj, dvostruko slepoj studiji iz 1997. godine, 51 osoba sa blago povišenim nivoom holesterola uzimala je 15 grama vlakana rastvorljivih u vodi dnevno, šest meseci, u obliku mešavine npr. psilijuma i pektina. Posle osam nedelja, nivo ukupnog holesterola je smanjen za 6,4%, a nivo LDL za 10,5%, koji je ostao isti do kraja studije. Nivoi HDL („dobrog“ holesterola) ostali su nepromenjeni.^[3]

Efekat pektina ili vlakana rastvorljivih u vodi (ako se uzima 2–10 grama dnevno) na snižavanje holesterola potvrđuje metaanaliza iz 1999. godine, u kojoj je ocenjeno 67 studija na ovu temu.^[4]

Iste godine, istraživači Harborview medicinskog centra u Sijetlu pokazali su da dnevni unos pektina i drugih dijetetskih vlakana (ukupno 20 grama dnevno, 15 nedelja) smanjuje nivo LDL (loš holesterol) za 12%. U placebo grupi pao je za samo 1,3%. HDL (dobar holesterol) vrednosti su ostale nepromenjene.^[5]

Međutim, izgleda da nisu svi pektini isti, jer je holandska studija na Univerzitetu u Mastrihtu pokazala da (u dozi od 15 grama dnevno, 4 nedelje) pektin od jabuke može nešto bolje da snizi nivo holesterola (do 10%) nego citrusni pektin (do 7%).^[6]

Petkin snižava visok krvni pritisak

Vlakna rastvorljiva u vodi, poput pektina, koja imaju efekat snižavanja holesterola i, kao što ćemo videti u nastavku, pomažu i u gubitku težine, prirodno imaju veoma pozitivan efekat na kardiovaskularni sistem.

U metaanalizi iz 2018. godine sagledane su 43 studije i tom prilikom se pokazalo da prosečno smanjenje sistolnog krvnog pritiska od 1,60 mmHg i dijastolnog krvnog pritiska od 0,40 mmHg pri konzumaciji od  9 grama tih vlakana rastvorljivih u vodi 7 nedelja. Međutim, smanjenje sistolnog krvnog pritiska primećeno je samo uz suplementaciju psilijumom (½ do 1 kašičica praha psilijuma ujutru i 5–7 g pektina uveče).^[7]

(Zapamtite da ljuska psilijuma nije tako efikasna kao fino mleveni prah), a pored toga nemlevena ljuska psilijuma može da iritira probavni sistem, zato jednostavno uzmite 1–2 kašičice te mešavine sa 200 ml vode 30 minuta pre obroka, promućkajte i popijte.

Pektin za gubitak težine

Pektin usporava pražnjenje želuca i tako pruža duži osećaj sitosti, dok, s druge strane, sprečava varenje masti (jer se veže za žučne kiseline) i tako obezbeđuje eliminaciju masti. Smatra se da je pektin efikasan za mršavljenje i nema štetnih neželjenih efekata. Štaviše, poboljšava crevnu floru, detoksikuje i reguliše nivo holesterola i krvni pritisak.

U studiji Univerziteta u okrugu Los Anđeles, gojazni učesnici su dobijali 15 grama pektina uz obrok. Ispostavilo se da se stomak ispraznio do pola posle 116 minuta. Bez pektina, stomak je već bio poluprazan nakon 71 minuta. Ispitanici koji su uzimali pektin sećali su se sitim duže vreme.^[8]

U studiji rađenoj sa američkim vojnicima takođe je otkriveno da količina od 5 grama pektina u soku od pomorandže može da pruži osećaj sitosti četiri sata, što sam sok to ne bi mogao. Ipak, to ne treba shvatiti kao magičnu pilulu već kao pomoć u celokupnom procesu u koji su uključeni i konkretan plan ishrane, vežbanje, upravljanje stresom, optimizacija unosa hranljivih i vitalnih supstanci itd.^[9]

Pektin pomaže u lečenju dijareje

Kao dijetalno vlakno rastvorljivo u vodi, pektin može imati pozitivan efekat u lečenju dijareje. 

U kliničkoj studiji iz Bangladeša sa 62 bebe (5 do 12 meseci) sa hroničnim dijarejom (usled različitih uzroka), pokazalo se da je dijeta sa pirinčem uz dodatak pektina pomogla – simptomi dijareje su se značajno smanjili posle samo tri dana. Doza pektina je bila 4 grama po kilogramu telesne težine.^[10] Zelene banane su takođe pogodne za ublažavanje dijareje u kućnim uslovima. U pomenutoj studiji su i kuvane zelene banane ublažile dijareju skoro jednako kao i pektin.

Pektin kod sindroma iritabilnog creva i za poboljšanje crevne flore

U kineskoj studiji (randomizovana, placebom kontrolisana studija) učestvovalo je 87 osoba koje su patile od sindroma iritabilnog creva. U roku od 6 nedelja, primena 24 grama pektina dnevno značajno je ubažila simptome i poboljšala stanje crevne sluzokže. Primećen je rast bifidobakterija u crevima, dok je istovremeno smanjena  količina štetnih bakterija. Osim toga, smanjeni su prethodno povišeni inflamatorni markeri. Sva opisana pobiljšanja nisu bila zabeležena u placebo grupi. Rezultat studije je pokazao da pektin može biti značajna komponenta u terapiji iritabilnog kolona.^[11]

Pektin u lečenju raka

U velikom broju studija pokazalo se da pektin može da ima efekat u lečenju različitih vrsta raka, kao što su:
rak zeluca^[12]
rak debelog creva^{[13] [14] [15] [16]}
rak jetre^[17]
leukemija^[18]
melanom (rak kože)^[19]
prostate^[20]
dojke.^[21]

Ove brojne studije samo potvrđuju koliko su zdrava creva i dobar odnos bakterijakog sastava crevne flore važan preduslov za zdravlje i opštu dobrobit, kao i da je poremećena crevna flora jedan od glavnih uzroka velikog broja današnjih bolesti, uključujući hronične bolesti, pa i rak koji usled loše crevne flore može i brzo da napreduje. 

Pektin detoksikuje olovo

U kineskoj studiji iz 2008. godine urađeno je jednomesečno istraživanje sa decom starosti od 5 do 12 godina koja su bila visoko izložena olovu. Deca su dobijala 5 grama citrusnog pektina tri puta dnevno. Rezultat je bilo drastično smanjenje koncentracije olova u krvi, dok je u urinu značajno porasla. Pektin je zaista pomogao time što je vezao olovo i izbacio ga iz tela.^[22]

Prema ruskoj studiji iz 2007. godine, rađenoj na pacovima, pektin se pokazao efekasnim kod detoksikacije olovom jer je, nakon upotrebe pektina, koncentracija olova u izmetu životinja povećana je skoro 50%.^[23]

Pektin za zaštitu od radioaktivnosti i oštećenja zračenjem

U studijma rađenim sa decom posle nuklearne katastrofe u Černobilju 1986. godine pokazali su se efekti pektina koji je vezivao radioaktivne čestice i uklanjao ih stolicom. Značajna je bila i studija koja je pokazala da se, na primer, cezijum može ukloniti uz pomoć pektina i tako ubažiti radioaktivna kontaminacija.^[24]

Sedamnaest godina nakon nesreće u Černobilju, stanovništvo južne Belorusije i dalje je bilo izloženo zračenju cezijuma 137 usled konzumiranja kontaminirane hrane. Deca su bila u stanju umerenog do visokog nivoa stresa sa simptomima kardiovaskularnih smetnji i povećanog krvnog pritiska (posebno usled konzumiranja kontaminiranog mleka). Posle 16 dana uzimanja pektina od jabuke kao dodatka ishrani, nivoi zračenja su značajno smanjeni, EKG je pokazao poboljšanje, krvni pritisak se   normalizovao.^[25]

Još jedna klinička studija u kojoj je bilo uključeno 64 dece potvrdila je sposobnost pektina jabuke da veže radioaktivni cezijum u crevima i efikasno doprinese smanjenju radioaktivne izloženosti – opterećenje cezijumom se smanjilo za 62% u odnosu na kontrolnu grupu.^[26]

Studija iz 2007. godine takođe je pokazala efikasnost pektina. Deca su dva puta dnevno dobijala po 5 grama pektina, dve nedelje. Rezultat je pokazao smanjenje radioaktivnog opterećenje za 33%, dok je u placebo grupi bilo samo 14%. Radioaktivna kontaminacija je značajno opala i zato što su deca od početka studije primala ne samo pektin već i nekontaminiranu hranu.^[27]

Da li pektin inhibira apsorpciju vitamina ili minerala?

Postavlja se logično pitanje: ako pektin može da veže žučne kiseline, teške metale i radioaktivne supstance, da li može da vezuje i druge supstance, kao što su vitamini i minerali, i na taj način ometa snabdevanje tim vitalnim supstancama?

Studije iz 2009. i 2017. godine su pokazale da apsorpcija kalcijuma ostaje neometana kada se uzima pektin.^[28]

U studiji iz 2014. godine se čak navodi da pektin povećava apsorpciju gvožđa u crevima.^{[29] [30]}

Kako pravilno uzimati pektin? Preporučene doze pektina, videli smo, mogu biti razlilčite tako da je doza za decu 4 g/kg telesne težine, do 20 g i više grama za odrasle u toku dana.

• Kada uzimate pektin, posebno je važno da pijete dovoljno tečnosti u isto vreme kada uzimate pektin i da ga rasporedite tokom dana.
• Popijte najmanje 200 ml vode uz svaku malu kašičicu pektina, a zatim još 200 ml vode narednih pola sata.
• Pošto pektin ima sklonost da se lepi za zube u ustima, lakše ga je uzimati u obliku kapsula. U tom slučaju, obratite pažnju na preporuke za doziranje odgovarajućeg proizvođača.
• Iz predostrožnosti, ne uzimajte pektin zajedno sa drugim dijetetskim suplementima već u razmacima od nekoliko sati.
• Nemojte uzimati pektin uz svaki obrok već samo jednom ili dva puta dnevno.
• Ako želite da pojačate osećaj sitosti posle obroka, pektin uzimajte neposredno pre ili uz obrok.

Za detoksikaciju

• pektin treba uzimati na prazan stomak osim ako znate ili pretpostavljate da je određeni obrok kontaminiran. U tom slučaju uzimate pektin uz obrok da biste smanjili potencijalnu toksičnost iz samog obroka.

Važna napomena: Ovaj članak je napisan na osnovu aktuelnih studija (u vreme objavljivanja), ali ne bi trebalo da se koristi za samodijagnozu ili samolečenje, tako da ne zamenjuje posetu lekaru. Uvek o bilo kojoj meri (bilo iz ovog ili drugog našeg članka) najpre razgovarajte sa svojim lekarom.

© Fett frei All rights reserved

Autorski sadržaj tekstova sa sajta prebiotik.rs je pod zaštitom Zakona o autorskim i srodnim pravima.
Ukoliko želite da objavite deo tekstova sa www.prebiotik.rs, potrebno je navesti izvor i link koji vodi ka originalnom članku.

---

^[1]  Ultraschall-Pektinextraktion aus Früchten und Bioabfällen, Hielscher Ultraschalltechnik

^[2] Pektin, Chemgapedia

^[3] Jensen CD et al. Long-term effects of water-soluble dietary fiber in the management of hypercholesterolemia in healthy men and women. The American Journal of Cardiology 1997 Jan 1; 79(1): 34–37

^[4] Brown L et al. Cholesterol-lowering effects of dietary fiber: a meta-analysis. The American Journal of Clinical Nutrition 1999 Jan; 69(1): 30–42.

^[5] Knopp RH et al. Long-term blood cholesterol-lowering effects of a dietary fiber supplement. American Journal of Preventive Medicine 1999 Jul; 17(1): 18-23.

^[6] Brouns F et al. Cholesterol-lowering properties of different pectin types in mildly hyper-cholesterolemic men and women. European Journal of Clinical Nutrition, 2012 May; 66(5): 591–9

^[7] Khan K et al. The effect of viscous soluble fiber on blood pressure: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases, 2018 Jan; 28(1): 3–13

^[8] Di Lorenzo et al. Pectin delays gastric emptying and increases satiety in obese subjects. Gastroenterology, 1988 Nov; 95(5): 1211–5

^[9] Tiwary CM et al. Effect of pectin on satiety in healthy US Army adults. Journal of the American College of Nutrition, 1997 Oct; 16(5): 423–8

^[10] Rabbani GH et al. Clinical studies in persistent diarrhea: dietary management with green banana or pectin in Bangladeshi children. Gastroenterology, 2001 Sep; 121(3): 554–60., L et al. Efficacy of pectin in the treatment of diarrhea predominant irritable bowel syndrome. Chinese Journal of Gastrointestinal Surgery, 2015 Mar; 18(3): 267–71

^[11] Xu L et al. Efficacy of pectin in the treatment of diarrhea predominant irritable bowel syndrome. Chinese Journal of Gastrointestinal Surgery, 2015 Mar; 18(3): 267–71

^[12] Wang S et al. Chemoprevention of Low-Molecular-Weight Citrus Pectin (LCP) in Gastrointestinal Cancer Cells. International Journal of Biological Sciences, 2016 Apr 28; 12(6): 746–56

^[13] Olano-Martin E et al. Pectin and pectic-oligosaccharides induce apoptosis in in vitro human colonic adenocarcinoma cells. Anticancer Research, 2003 Jan-Feb; 23(1A): 341–6.

^[14] Maxwell EG et al. Modified sugar beet pectin induces apoptosis of colon cancer cells via an interaction with the neutral sugar side-chains. Carbohydrate Polymers, 2016 Jan 20; 136: 923–9

^[15] Almeida EA et al. Synthesis and characterization of pectin derivative with antitumor property against Caco-2 colon cancer cells. Carbohydrate Polymers, 2015 Jan 22; 115: 139–45

^[16] Bergmann M et al. Effect of citrus pectin on malignant cell proliferation. Biomedicine & Pharmacotherapy, 2010 Jan; 64(1): 44–7

^[17] Leclere L et al. Heat-modified citrus pectin induces apoptosis-like cell death and autophagy in HepG2 and A549 cancer cells. PLoS One, 2015 Mar 20; 10(3): e0115831

^[18] Chauhan D et al. A novel carbohydrate-based therapeutic GCS-100 overcomes bortezomib resistance and enhances dexamethasone-induced apoptosis in multiple myeloma cells. Cancer Research, 2005 Sep 15; 65(18): 8350–8

^[19] Vayssade M et al. Antiproliferative and proapoptotic actions of okra pectin on B16F10 melanoma cells. Phytotherapy Research, 2010 Jul; 24(7): 982–9

^[20] Jackson CL et al. Pectin induces apoptosis in human prostate cancer cells: correlation of apoptotic function with pectin structure. Glycobiology, 2007 Aug; 17(8): 805–19

^[21] Delphi L, Sepehri H. Apple pectin: A natural source for cancer suppression in 4T1 breast cancer cells in vitro and express p53 in mouse bearing 4T1 cancer tumors, in vivo. Biomedicine & Pharmacotherapy

^[22] Zhao ZY et al. The role of modified citrus pectin as an effective chelator of lead in children hospitalized with toxic lead levels. Alternative Therapies in Health and Medicine, 2008 Jul-Aug; 14(4): 34–8.

^[23] Serguschenko I et al. Low esterified pectin accelerates removal of lead ions in rats. Nutrition Research, 2007 October; 27(10): 633–639

^[24] Lee HY et al. Selective Removal of Radioactive Cesium from Nuclear Waste by Zeolites: On the Origin of Cesium Selectivity Revealed by Systematic Crystallographic Studies. The Journal of Physical Chemistry, 2017, 121(19): 10594–10608

^[25] Bandazhevskaya GS et al. Relationship between caesium (137Cs) load, cardiovascular symptoms, and source of food in ‘Chernobyl’ children – preliminary observations after intake of oral apple pectin. Swiss Medical Weekly, 2004 Dec 18;134(49–50): 725–9

^[26] Nesterenko VB et al. Reducing the 137Cs-load in the organism of “Chernobyl” children with apple-pectin. Swiss Medical Weekly, Feb, 2004

^[27] Hill P et al. Studies on the current 137Cs body burden of children in Belarus – can the dose be further reduced? Radiat Prot Dosimetry, 2007; 125(1–4): 523–6.

^[28] Shah M et al. Effect of a High-Fiber Diet Compared With a Moderate-Fiber Diet on Calcium and Other Mineral Balances in Subjects With Type 2 Diabetes, Diabetes Care, 2009 Jun; 32(6): 990–995

^[29] Wikiera A et al. Health-promoting properties of pectin, Postepy Higieny i Medcyny Doswiadczalnej, 2014 Jan 2;68:590-6.

^[30] Baye K et al, The unresolved role of dietary fibers on mineral absorption. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 2017 Mar 24; 57(5): 949–957

Dalji izvori vezani za zdravstvenu korist pektina:

• Lara-Espinoza C et al. Pectin and Pectin-Based Composite Materials: Beyond Food Texture, Molecules, 2018 Apr; 23(4):  942
• Pektin, Zusatzstoffe Online
• May CD. Industrial Pectins: Sources, Production and Applications, Carbohydrate Polymers, 1990; 12: 79–99
• Rascón-Chu A et al. Pectin from low quality ‘Golden Delicious’ apples: Composition and gelling capability. Food Chemistry, 2009 Sept; 116(1): 101–103
• Masmoudi M et al. Pectin Extraction from Lemon By-Product with Acidified Date Juice: Effect of Extraction Conditions on Chemical Composition of Pectins. Food and Bioprocess Technology, February 2012; 5(2): 687–695
• Institute of Magazine, Dietary Reference Intakes for Energy, Carbohydrate, Fiber, Fat, Fatty Acids, Cholesterol, Protein, and Amino Acids. Washington, D. C., The National Academies Press, 2005
• Rock CL, Swendseid ME. Plasma beta-carotene response in humans after meals supplemented with dietary pectin. The American Journal of Clinical Nutrition, 1992 Jan; 55(1): 96–9
• Waterhouse ET et al. An investigation into the efficacy of the pectin based anti-reflux formulation-Aflurax. International Journal of Pharmaceutics, 2000 Nov 19; 209(1–2): 79-85 Liu Y et al. Anti-diabetic effect of citrus pectin in diabetic rats and potential mechanism via PI3K/Akt signaling pathway. International Journal of Biological Macromolecules, 2016 Aug; 89: 484–8
• Wu J et al. Hypoglycemic effect and mechanism of a pectic polysaccharide with hexenuronic acid from the fruits of Ficus pumila L. in C57BL/KsJ db/db mice. Carbohydrate Polymers, 2017 Dec 15; 178: 209–220.
• Shtriker MG et al. Fenugreek galactomannan and citrus pectin improve several parameters associated with glucose metabolism and modulate gut microbiota in mice. Nutrition, 2018 Feb; 46: 134–142.
• Schwab U et al. Impact of sugar beet pectin and polydextrose on fasting and postprandial glycemia and fasting concentrations of serum total and lipoprotein lipids in middle-aged subjects with abnormal glucose metabolism.
• Sanaka M et al. Effects of agar and pectin on gastric emptying and post-prandial glycaemic profiles in healthy human volunteers. Clinical and Experimental Pharmacology & Physiology, 2007 Nov; 34(11): 1151–5
• Howarth NC et al. Fermentable and nonfermentable fiber supplements did not alter hunger, satiety or body weight in a pilot study of men and women consuming self-selected diets. The Journal of Nutrition, 2003 Oct; 133(10): 3141–4
• Wanders AJ et al. Pectin is not pectin: a randomized trial on the effect of different physicochemical properties of dietary fiber on appetite and energy intake. Physiology & Behavior, 2014 Apr 10; 128: 212–9
• Wang S et al. Chemoprevention of Low-Molecular-Weight Citrus Pectin (LCP) in Gastrointestinal Cancer Cells. International Journal of Biological Sciences, 2016 Apr 28; 12(6): 746–56
• Sandberg AS et al. The effect of citrus pectin on the absorption of nutrients in the small intestine. Hum Nutr Clin Nutr. 1983 May; 37(3): 171–83